Πέμπτη 20 Μαΐου 2010

Η παραδοσιακή φορεσιά των Ψαράδων Φλώρινας

Σ' αυτό το χωριό που βρίσκεται στην περιοχή της λίμνης Πρέσπας
και η ανδρική και η γυναικεία φορεσιά χαρακτηρίζονται από τα σκούρα χρώματα τους.
Οι γυναίκες φορούσαν πρώτα ένα είδος φανέλας που ήταν μάλλινη, υφαντή και είχε λευκά ή μαύρα μανίκια. Μετά φορούσαν το πουκάμισο που ήταν λευκό, μακρύ (έφτανε λίγο πιο πάνω από την ποδοκνημική άρθρωση και είχε δαντελωτή πλέξη στον ποδόγυρο. Στο στήθος είχε σχίσιμο σε σχήμα V (βε), μισό γιακά και κοντά μανίκια για να φαίνεται από τους αγκώνες και κάτω, η φανέλα. Μέσα από το σχίσιμο πρόβαλε το επιστήθιο που ήταν μάλλινο ή βελούδινο σε σκούρα χρώματα και είχε δαντέλα γύρω στο λαιμό. Ακολουθούσε η «κιουρντία», που ήταν ένα μαύρο μάλλινο πανωφόρι με φαρδιά μανίκια τα οποία γύριζαν πάνω από τους αγκώνες γύρω στους 10 πόντους. H «κιουρντία» έφτανε λίγο πάνω από τα γόνατα αφήνοντας ακάλυπτο μεγάλο μέρος του πουκάμισου. Οι παρυφές της «κιουρντίας» ήταν στολισμένες με πολύχρωμα κεντήματα.

Τέλος φορούσαν από πάνω το «γιλέκι» που ήταν αμάνικο από μαύρο σαγιάκι. Αυτό συνήθως ήταν στολισμένο με μαύρη ή καφέ γούνα ή με μάλλινα κρόσσια. Στη μέση, έδεναν φαρδύ ζωνάρι που είχε περίπου 8 μέτρα μήκος. Το χαρακτηριστικό είναι ότι πάνω από το ζωνάρι τύλιγαν ένα μάλλινο «κορδόνι» με πολύ προσοχή σε παράλληλες σειρές. Κάτω από το κορδόνι έδεναν την ποδιά που ήταν υφαντή μάλλινη σε μαύρο χρώμα και είχε λίγα κεντήματα με στάμπες από λουλούδια. Στη μέση περνούσαν αργυρές πόρπες ή χειροποίητες ζώνες με πετράδια.
Στο κεφάλι φορούσαν μαντήλια συνήθως «αγοραστά» σε διάφορα χρώματα με σταμπωτά λουλούδια. Οι κάλτσες ήταν μάλλινες, μαύρες, υφαντές αλλά τα παπούτσια ήταν «αγοραστά».
H ανδρική φορεσιά έχει και αυτή αρκετές ιδιαιτερότητες. Το πουκάμισο ήταν άσπρο από μάλλινο υφαντό με μακριά φαρδιά μανίκια που κούμπωναν στους καρπούς. Οι περισκελίδες (μπατζάκια) ήταν μαύρες σ' αντίθεση με την φορεσιά των Αλώνων - Μπουφίου. Τέλος το σεγκούνι που ήταν από μαύρο σαγιάκι κούμπωνε σταυρωτά στο στήθος και είχε σχίσιμο
μπροστά. Στολιζόταν με κεντήματα και φούντες στο στήθος. Στη μέση έδεναν φαρδύ ζωνάρι από μαύρο μάλλινο υφαντό ύφασμα.

Κυριακή 16 Μαΐου 2010

Η παραδοσιακή φορεσιά της Αγίας Παρασκευής Φλώρινας

Οι φορεσιά αυτού του χωριού μοιάζει πολύ με την φορεσιά των Αλώνων και έχει πολλά στοιχεία από τη φορεσιά τον Ανταρτικού. Η διαφορά απ' τις φορεσιές των παραπάνω χωριών είναι οι στενές ποδιές, με κυρίαρχα χρώματα το κίτρινο και το μαύρο. Επίσης, κίτρινα είναι και τα κεντήματα των πουκάμισων καθώς και οι πολύ μακριές φούντες των μαντηλιών, που φτάνουν σχεδόν στο πίσω μέρος των μηρών, ξεκινώντας μετά από μια σειρά φλουριά ττου υπάρχουν στην κατάληξη των μαντηλιών. Το πουκάμισο είναι άσπρο και φτάνει κάτω από τα γόνατα.
Στο τέλος τον ποδόγυρου έχει κέντημα το οποίο ακολουθεί τα σχισίματα που βρίσκονται μόνο στο πίσω μέρος του. Στο στήθος είναι ανοιχτό σε σχήμα V (βε) και το άνοιγμα καλύπτεται με επιστήθιο, συνήθως βελούδινο αλλά και πλεκτό σε διάφορα χρώματα, το οποίο καταλήγει στο λαιμό, σε πλεκτή δαντελίτσα. Τα μανίκια τον πουκάμισου φτάνουν μέχρι λίγο κάτω από τον αγκώνα και στο τελείωμα τους έχουν κέντημα με πολύχρωμα λουλούδια. Οι ποδιές έχουν γύρω - γύρω φλουριά και στολίζονται μπροστά στη μέση με άσπρο μαντήλι όταν δεν έχουν κέντημα. Το σεγκούνι είναι κατά κανόνα άσπρο. Οι κάλτσες είναι μάλλινες, πλεκτές, μαύρες με κίτρινα σχέδια όπως και οι ποδιές.
Το βασικό στοιχείο στην ανδρική φορεσιά είναι τα κοντά σεγκούνια που μοιάζουν με γιλέκα.

Η παραδοσιακή φορεσία του Σκοπού (Σκοπός) Φλώρινας

H γυναικεία φορεσιά τον χωριού αυτού είναι αρκετά διαφορετική από τις υπόλοιπες φορεσιές τον νομού. Οι γυναίκες φορούσαν κάτω από το πουκάμισο μια μάλλινη φανέλα με πολύχρωμα μανίκια που έφταναν περίπου μέχρι τον καρπό. Από πάνω φορούσαν το άσπρο πουκάμισο που έφτανε λίγο κάτω από το γόνατο. Είχε πολλά κεντήματα - κυρίως βυζα¬ντινούς σταυρούς στο λαιμό και στον ποδόγυρο. Τα μανίκια στα καλοκαιρινά πουκάμισα ήταν κοντά λίγο πιο κάτω από τον αγκώνα και κεντημένα γύρω - γύρω. Στα χειμωνιάτικα ήταν μακριά με σούρες και κούμπωναν στον καρπό. Επειδή το πουκάμισο ήταν ανοικτό μπροστά σε σχήμα V (βε) κάλυπταν το άνοιγμα με επιστήθιο - μονόχρωμο βελούδινο μαντήλι με δαντέλα - που έδεναν πίσω στο λαιμό. Πάνω από το πουκάμισο φορούσαν την «κιουρδία» το μάκρος της οποίας άφηνε να φαίνονται τα σχέδια στον ποδόγυρο τον πουκάμισου. H κιουρδία ήταν φτιαγμένη από μάλλινο ύφασμα - « σαγιάκι»- και είχε κάτω στα πλάγια σχισίματα στολισμένα με μάλλινες φούντες και κέντημα στον ποδόγυρο. Από πάνω φορούσαν την
«αντερία», ύφασμα καπιτονέ χοντρό πού εσωτερικά ήταν άσπρο και εξωτερικά πράσινο, κίτρινο ή μπλε. Η αντερία ήταν αμάνικη και πιο κοντή, από την κιουρδία για να φαίνεται το κέντημά της. Από πάνω τύλιγαν ένα ζωνάρι μήκους τεσσάρων μέτρων περίπου και φάρδους δεκαπέντε εκατοστών και πάνω πάλι απ' αυτό έβαζαν ποδιά που ήταν μάλλινη, μακριά και συνήθως πολύχρωμη ριγέ ή κεντημένη με λουλούδια. Πολλές φορές για ομορφιά, σήκωναν τις δύο άκρες της αντερίας και τις στερέωναν στο ζωνάρι έτσι ώστε να φαίνονταν οι φούντες της κιουρδίας πράγμα που απαγορευόταν όμως μέσα στην εκκλησία. Στα πόδια φορούσαν μάλλινες κάλτσες το χειμώνα και βαμβακερές με τρυπητά σχέδια το καλοκαίρι, που έφταναν μέχρι το γόνατο για να μην αφήνουν γυμνό μέρος τον κορμιού. Στο κεφάλι φορούσαν μαντήλι συνήθως κίτρινο με λουλούδια αλλά και άσπρο ή μαύρο επίσης με λουλούδια. Το μαντήλι ήταν χειροποίητο και είχε μεγάλη αξία γι' αυτό και το κορίτσι στο προξενιό παράγγελλε από το αγόρι ένα μαντήλι. Για παπούτσια είχαν γουρουνοτσάρουχα.
Η ανδρική στολή τον χωριού Σκοπός ήταν ίδια με την ανδρική στολή των Αλώνων.

Σάββατο 1 Μαΐου 2010

Η παραδοσιακή φορεσιά των Αλώνων Φλώρινας

Τα Άλωνα βρίσκονται 7 χιλιόμτρα δυτικά της Φλώρινας. Έχουν γύρω στους 150 κατοίκους που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Πολλοί κάτοικοι μετανάστευσαν στην Αμερική και τον Καναδά. Οι Αλωνιώτες αγαπούν στις φορεσιές τους τα «κλειστά χρώματα».
Τις «καλές» φορεσιές τις φυλάνε στην κασέλα με μήλα για να μυρίζουν ωραία.
Η γυναικεία ενδυμασία μοιάζει με την φορεσιά του Ανταρτικού σε σχήμα, αλλά διαφέρει στα χρώματα και στο διάκοσμο. Πρώτα φορούν μια τραχηλιά. Μετά φορούν μια φανέλα πλεκτή ή υφαντή με διακοσμητικά μανίκια, πλεκτά ή από αγοραστό ύφασμα. Ακολουθεί το πουκάμισο από λευκό βαμβακερό υφαντό με ελάχιστο κέντημα στον λαιμό, ποδόγυρο και στα μανίκια. 0 διάκοσμος των μανικιών παλαιότερα ήταν στο εσωτερικό τους μέρος και φαινόταν μόνον σαν τα γύριζαν ρεβέρ.
Τα σχέδια των κεντημάτων του πουκαμίσου έχουν διάφορα ονόματα που μεταφρασμένα από το τοπικό ιδίωμα είναι: «η φτέρη» με μπλε νήμα, «τα κλειδιά» με μαύρη κλωστή και το «βλεφαράκι». Τα κεντημένα με λευκό νήμα πουκάμισα είναι λευκά. Το πιο πλούσια σε κέντημα πουκάμισο είναι το μαύρο, το μαύρο και χρυσό και εκείνο με χάνδρες που είναι το νυφικό.
Πάνω από το πουκάμισο φορούν ένα μαύρο μάλλινο σιγούνι κεντημένα στο λαιμό και στο ποδόγυρο. Το σιγούνι το φορούν πάντα ακόμη και σε πένθος, οπότε το γυρίζουν ανάποδα, μια και Θεωρείται μεγάλη ντροπή να εμφανισθούν χωρίς αυτό. Ανάλογα με το σχέδιό του, έχει διάφορα ονόματα: «με κουμπιά», «το πολύ κεντημένο», με σταυρουδάκια.
Την μέση τυλίγουν με μακρύ μαύρο κορδόνι πάχους ένα δάχτυλο περίπου (πολύ παλιά φορούσαν και ζωνάρι) . Μετά δένουν την ποδιά μάλλινη υφαντή. Η ποδιά υφαίνεται με 4 πατίτρες και πολύ λεπτό χτένι. Η πιο πρόχειρη ποδιά είναι βαμβακερή, ριγέ κυρίως άσπρη και μαύρη. Αυτή φοριέται και από τούς άντρες στα γλέντια και τους γάμους σαν πρόκειται να κεράσουν. Οι ποδιές των Αλώνων είναι πολύ φαρδιές σε σκούρα χρώματα. Την ποδιά στολίζουν από την μέση προς τα δεξιά και πίσω. Επίσης στερεώνουν μια μικρή πετσέτα από λευκό βαμβακερά υφαντό με ενυφασμένα πολύχρωμα σχέδια στις δύο άκρες που λέγεται «Κάρπα».

H κάρπα έχει σχήμα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο. Σαν διπλωθεί στα δύο έχει φάρδος 5 πόντους περίπου, ενώ το μήκος της κυμαίνεται. Την φορούν από τη μέση της ποδιάς προς τα δεξιά, την περνούν στο ζωνάρι και αν περισσεύει πέφτει στο πλάι. Μετά η κάρπα αντικαταστάθηκε από αγοραστό μαντίλι που το διπλώνουν στο ίδιο φάρδος και το φορούν κατά τον ίδιο τρόπο. Αργότερα την Θέση του πήρε τεμάχιο φαρδιάς κορδέλας. Ανάμνηση αυ¬τής της συνηθείας είναι ένα μικρό κομματάκι κορδέλας φάρδους ενός πόντου και μήκους τριών πόντων ραμμένο στην ποδιά που κανείς από τους νεωτέρους δεν γνωρίζει γιατί υπάρχει εκεί.
Πάνω από όλα αυτά φορούν την σιγούνα, ίδια σε κοψιά με του Ανταρτικού, αλλά με σκούρο διάκοσμο. Πολλές φορές ανάμεσα στα δύο σιγούνια φορούν γιλέκο χωρίς μανίκια με γούνα αλεπούς στο λαιμό. Τα μανίκια αυτά θυμίζουν εκείνα τού Ανταρτικού.
Στο λαιμό φορούν γιορντάνι, περιλαίμιο κόσμημα από σαγιάκι κεντημένο με χάνδρες πάνω στο οποίο είναι ραμμένα 13 νομίσματα.
Στα πόδια φορούν το χειμώνα τσουράπια με πατούσα, ενώ το καλοκαίρι τα τσουράπια χωρίς πατούσα και κυκλοφορούν ξυπόλητες.
Παπούτσια φορούν σπάνια και είναι συνήθως Κοζανίτικα δώρα του γαμπρού προς όλη την οικογένεια.
Τα μαλλιά τους τα χτενίζουν ως εξής: Χωρίστρα στη μέση, δύο κοτσίδες στην πλάτη, στο μέτωπο πολύ αραιές φράντζες, τις οποίες κολλούν στο μέτωπο με ζάχαρη. Σε κάθε κρόταφο στρίβουν μια μακρύτατη μπούκλα, τα «τσουλούφια», τα οποία δένουν από το βράδυ με κορδέλες. Στο κεφάλι διευθετείται το μαντήλι, λευκό βαμβακερό υφαντό τετράγωνο που στη μια γωνιά έχει διακοσμητικά κεντήματα και μακρύτατη φούντα μαύρη, άσπρη, ή ασπρόμαυρη. Η εκ διαμέτρου αντίθετη γωνία στερεώνεται στην κορυφή τού κεφαλιού αφού απλωθεί εσωτερικά. Οι δύο άλλες άκρες προεξέχει προς τα πάνω οπότε το δέσιμο λέγεται «κερατάκι». Καμιά φορά το μαντήλι δένεται χαμηλά στο μέτωπο. Το πρόχειρο μαντήλι, το τσεμπέρι δηλαδή λέγεται «Σκέπη». Η φορεσιά αυτή στην απλούστερη μορφή φοριέται σήμερα μόνο σε χορευτικές επιδείξεις.
Συγγενικό σε φορεσιά χωριό είναι το χωριό Ακρίτας.
Ι. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ (Τεύχος 99)

Η παραδοσιακή φορεσιά του Ανταρτικού (Ζελόβου) Φλώρινας

Το Ανταρτικό βρίσκεται Ν.Δ. της Φλώρινας, σε υψόμετρο 1050 μέτρα.
0 παλιός τύπος της νυφικής φορεσιάς τού Ανταρτικού ονομάζεται «καινούργια ρούχα». Πρώτα φορούν μια τραχηλιά που γίνεται από άσπρο χασέ και στολίζεται με διάφορες χάντρες, κουμπάκια και κεντήματα πολύχρωμα.
Ακολουθεί μια φανέλα υφαντή πλεκτή με πρόσθετα πλεχτά μανίκια όπου κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα, όπως σε όλη τη φορεσιά. Μετά φορούν το πουκάμισο, λευκό υφαντό με πολύχρωμα κεντήματα στο λαιμό και στα μανίκια και λευκά κεντήματα στον ποδόγυρο (αζούρ). Πάνω από το πουκάμισο φορούν υφαντό μπούστο με μανίκια από σαγιάκι, εσωτερικά κεντήματα με βελονιά γκομπλάιν πάνω σε κόκκινο βαμβακερό κάμποτ, φθάνουν έως τον καρπό και ανασηκώνονται ρεβέρ πάνω από τον αγκώνα, να φανεί το κέντημα. Ακολουθεί η «Σαγία ή Σαγιάς» που είναι λευκά ολοκέντητο αμάνικο σιγούνι. Τα κεντήματα συχνά καλύπτουν με πάμπολλα μεταλλικά ελάσματα που σχηματίζουν δύο πλάκες κάτω από το στήθος.
0 λευκός σαγιάς φοριέται μόνο στους γάμους και τις γιορτές, τις άλλες μέρες είναι μαύρο. Στη μέση τυλίγουν ένα μακρύτατο ζωνάρι, μάλλινο μαύρο, υφαντό σε λεπτές άσπρες ρίγες πού το διπλώνουν κατά μήκος και το τυλίγουν χαλαρά λίγο πιο κάτω απ' τη μέση. Αυτό συγκρατείται από το κορδόνι της ποδιάς, η οποία είναι βασικά κόκκινη, μάλλινη, με ενυφασμένα πολύχρωμα σχέδια και μάλλινα κρόσσια.
Την ποδιά συχνά διακοσμούν με χάντρες, νομίσματα και μπρούτζινα ελάσματα. Πάνω από το ζωνάρι φορούν μια χάντρινη ζώνη με την αρ¬γυρή συρματερή πόρπη, αγορασμένη από το πιο φημισμένο κέντρο αργυροχοΐας της Μακεδονίας. Τέλος φορούν ένα είδος σιγούνας διακοσμημένης με κόκκινα γαϊτάνια.
Τα δύο πλάγια της γυρίζουν ελαφρά προς τα έξω και βαστιούνται πίσω με δύο κορδόνια περιτυλιγμένα με πολύχρωμα μαλλιά.
Η σιγούνα, αφού υφανθεί από μαύρο μαλλί αρνιού και αφού χτυπηθεί στο ποτάμι βάφεται για να γίνει το χρώμα της πιο ζωντανό με καρυδότσουφλο, αλλά και νεώτερα με καραμπογιά. Στα πόδια φορούν τον χειμώνα τσουράπια με πατούσα, το δε καλοκαίρι φορούν τσουράπια χωρίς πατούσες και κυκλοφορούν ξυπόλητες. Τα παπούτσια εθεωρούντο πολύτιμο είδος και ήταν δώρο τού γαμπρού προς όλη την οικογένεια της νύφης.
Τα μαλλιά τα χτενίζουν χωρίστρα και δύο κοτσίδες πού πέφτουν πίσω. Τέσσερα δάχτυλα μετά την αρχή των μαλλιών στο μέτωπο φοριέται υφαντή κορδέλα με σχέδια, η δε νύφη πίσω από την κορδέλα φορά κόκκινο φέσι με υποσαγώνιο χάντρινο. Ακολουθεί μαντήλι.
Το παλιό μαντήλι και κυρίως το νυφικό είναι από χασέ σε σχήμα τετράγωνο. Έχει τη μία γωνία πολύ κεντημένη, κυρίως με κόκκινο χρώμα, τις άλλες δύο λιγότερο κεντημένες απ' όπου κρέμονται δύο κορδονάκια με μικρή φούντα και κουδούνια, η δε εκ διαμέτρου αντίθετη γωνία προς την πολύ κεντημένη τσακίζεται εσωτερικά και στερεώνεται μ' ένα κεντητό σταυρό, αυτό είναι το τμήμα που τοποθετούν στο μέτωπο.

Οι δύο άκρες με τα φουντούκια και τα κουδούνια τότε δένονται προσεκτικά πίσω. Άλλα μαντήλια νεώτερα είναι και τα δύο μάλλινα αγορασμένα παλιότερα από την Έδεσσα φερμένα από την Αυστρία. Έχουν και τα δύο σταμπάτα λουλούδια αλλά η «Καλημέρκα» έχει τα πιο πολλά. Το απλό μαντήλι είναι η «Σκέπη» που είναι το γνωστό μας τσεμπέρι. Πολλές φορές βάζουν ένα λουλούδι στο δεξί αυτί. Σε πένθος φορούν τον «Σαγιά» ανάποδα διότι Θεωρείται μεγάλη ντροπή να τον βγάλουν τελείως. Η διαφορά που έχει η παλιά με τις νεώτερες ενδυμασίες, είναι η απλούστευση του διάκοσμου όλων των τμημάτων της φορεσιάς, η εξαφάνιση του φεσιού, του άσπρου «Σαγιά» κ.ά.
Σήμερα ελάχιστες γριές γυναίκες φορούν την παλιά καθημερινή φορεσιά και οι νέες κοπέλες έχουν από μια καλή φορεσιά του νεώτερου τύπου, μόνο για χορευτικές εκδηλώσεις.

Τα παιδικά ρούχα ήταν ακριβώς όπως των μεγάλων. Τα μωρά τα φασκιώνουν και τα σκεπάζουν με μια κάπα. Αυτή η κάπα γίνεται από ορθογώνιο παραλληλόγραμμο μάλλινο υφαντό ύφασμα με σχέδια όπως της ποδιάς που διπλώνουν στα δύο και ράβουν στο στενότερο του μέρος. Το διακοσμούν με πολύχρωμα φουντάκια, νομίσματα και χάντρες. Μ' αυτό σκεπάζουν το μωρό στην κούνια ή του σκεπάζουν το κεφάλι σαν κουκούλα ή στο μέρος που σχηματίζει θήκη χώνουν τα πόδια του σαν το βαστούν. Συγγενικά με τη φορεσιά του Ανταρτικού είναι έξι περίπου χωριά στις όχθες του Λαδοπόταμου (Ζελοβίτη).

Ι. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ - ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ (Τεύχος 99)