Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2010

Η Γειτονιά Βαρόσι και η παλιά αγορά. Μέρος Α΄. Μεκάσης Δ.


Στην αρχαία εποχή, η έκταση που καταλαμβάνει η πόλη της Φλώρινας, ήταν αμπέλια, χωράφια και λιβάδια. Ο ισχυρισμός αυτός αποδεικνύεται, κάθε φορά που σκάβουν για τα θεμέλια των νέων πολυκατοικιών, δεν βρίσκουν πουθενά αρχαία αντικείμενα ή κάποια σημάδια που να φανερώνουν την ύπαρξη κτισμάτων. Υπήρχε όμως ο δρόμος, που ερχόταν από τα ανατολικά, περνούσε από το Αρμενοχώρι, συνέχιζε περνώντας από τις σημερινές οδούς Ιωάννη Άρτη, Παύλου Μελά, Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ηπείρου και Κοντοπούλου, και πριν τα Άλωνα έπαιρνε τον φιδωτό ανήφορο, περνούσε πάνω από τα Άλωνα και έφτανε στην Βίγλα, με κατεύθυνση προς τα δυτικά. Ο δρόμος κάποτε έγινε αμαξιτός, ώστε να περνάν άμαξες με τα εμπορεύματα. Ήταν ο Κεντρικός δρόμος, που περνούσε μέσα από την σημερινή πόλη, που τότε υπήρχαν μόνο αμπέλια και χωράφια των κατοίκων που έμεναν στην περιτειχισμένη πόλη στον λόφο. Δεν γνωρίζουμε το όνομα της. Σήμερα τον αρχαιολογικό χώρo, όπου είναι τα ερείπια της αρχαίας πόλης, τον ονομάζουμε «ελληνιστική πόλη». Ο δρόμος προς την αρχαία πόλη είναι ο ίδιος ο σημερινός που οδηγεί σε αυτή. Η αρχαία πόλη όμως είναι λίγο μακριά από το κεντρικό δρόμο, γεγονός που φανερώνει, ότι τα πρώτα κτίσματα, που χτίστηκαν στον Κεντρικό δρόμο ήταν κάποια πανδοχεία, για τους ταξιδιώτες. Τα πανδοχεία του Κεντρικού δρόμου πρόσφεραν ύπνο και φαγητό για τους ταξιδιώτες, και στάβλισμα για τα ζώα τους. Μέσα στις αυλές τους λειτουργούσαν πεταλωτήρια και καροποιεία για επισκευές, αλλά και παντοπωλεία, από όπου μπορούσαν να αγοράσουν προμήθειες οι ταξιδιώτες.
Η αρχαία πόλη στο λόφο καταστράφηκε ολοσχερώς από πυρκαγιά τον 1ο αιώνα μ.Χ., όπως μας πληροφορούν οι αρχαιολόγοι, και δεν κατοικήθηκε μετά την καταστροφή της. Παρέμεινε όμως το φρούριο της, ως στρατιωτικό οχυρό. Την πρώτη γραπτή μαρτυρία μας την έδωσε ο Ιωάννης Καντακουζηνός, ο οποίος αναφέρει «το φρούριο του Χλερηνού», μερικά χρόνια πριν την εισβολή των τούρκων. Το φρούριο αυτό παρέμεινε μέχρι το 1382, και όταν οι τούρκοι κατέκτησαν την περιοχή, κατεδάφισαν το φρούριο, όπως και ολα τα άλλα φρούρια της περιοχής μας, για λόγους ασφαλείας.
Δεν γνωρίζομε πότε χτίστηκε η πόλη της Φλώρινας στην σημερινή της θέση. Από τις μελέτες όμως του συμπολίτη μας, αρχιτέκτονα, Αινεία Οικονόμου, ο οποίος μελέτησε τον πολεοδομικό ιστό της πόλης, πυρήνας και πρώτος οικισμός της Φλώρινας είναι η γειτονιά Βαρόσι. Είναι η περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Μεγάλου Αλεξάνδρου, 25ης Μαρτίου, το κτήριο του «Αριστοτέλη», και τα σπίτια που βρίσκονται από την άλλη μεριά του ποταμού προς τους πρόποδες του βουνού. Αυτή ήταν η πρώτη γειτονιά της Φλώρινας και γύρω από αυτήν επεκτάθηκε η πόλη.
Δεν γνωρίζουμε πότε και από ποιούς ονομάστηκε η γειτονιά αυτή, Βαρόσι. Δεν υπάρχει καμία γραπτή μαρτυρία ξένου περιηγητή, παρά μόνο οι προφορικές μαρτυρίες από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά. Στα αρχεία της Μητρόπολης αναφέρεται το Βαρόσι, στον κατάλογο ενοριών του 1905. Τι σημαίνει όμως η λέξη «Βαρόσι»; Στο λεξικό του Ησύχιου, η λέξη «βάρις» σημαίνει πλοίο ή τείχος ή στοά ή πύργος ή οικία. Στα τούρκικα η λέξη «varos», που η προέλευση της είναι ουγγρική, σημαίνει το κατοικημένο μέρος της πόλης που βρίσκεται έξω ή γύρω από το φρούριο της πόλης. Ο βούλγαρος ακαδημαϊκός Νικολάι Τοντόροφ, που ασχολήθηκε με την βαλκανική πόλη, υποστηρίζει ότι κατά τον Μεσαίωνα «Βαρόσι» σήμαινε το προάστιο της βαλκανικής πόλης, και κατά την οθωμανική περίοδο Βαρόσι ήταν το χριστιανικό τμήμα της πόλης. Το Βαρόσι της Φλώρινας είχε όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ήταν κάποτε προάστιο της αρχαίας πόλης, ήταν έξω από τα τείχη της, κατοικούταν από πολλούς χριστιανούς και λίγους τούρκους, και είχε και δυο πύργους.
Από τις προφορικές μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι μετά το 1850, το Βαρόσι είχε πολλά μικρά ξύλινα σπίτι όπου κατοικούσαν οι χριστιανοί, και μεγαλύτερα σπίτια με μεγάλες αυλές, όπου κατοικούσαν οι τούρκοι. Το ποτάμι δεν είχε τοίχους και τα γεφύρια ήταν ξύλινα. Υπήρχαν δυο πύργοι (κουλάδες) πλούσιων τούρκων, δυο τζαμιά, το ένα στο σταυροδρόμι και το άλλο στη αγορά, ένας τεκές, υπήρχε ένα ξύλινο τριώροφο κτήριο όπου στεγαζόταν η Μητρόπολη, στο ίδιο μέρος που είναι και σήμερα, υπήρχε το Τσαρσί με τα μαγαζάκια, το τούρκικο Δημαρχείο, τα βυζαντινά λουτρά και στην άκρη του Βαροσίου, το παζάρι. Μετά το 1905 το Βαρόσι άλλαξε όψη. Ο Καϊμακάμης Ταχσίν Ουζέρ κατασκεύασε τους τοίχους του ποταμού, η ελληνική κοινότητα αγόρασε το αρχοντικό σπίτι του Ιζέτ Πασά και την τεράστια αυλή του, όπου έχτισε άλλο ένα οικοδόμημα και στεγάστηκαν το ελληνικό δημοτικό σχολείο και το οικοτροφείο. Η βουλγάρικη παράταξη έχτισε τον ναό του Αγίου Παντελεήμονος και ένα κτήριο, όπου στεγάστηκε το βουλγάρικο γυμνάσιο και οικοτροφείο. Απέναντι από το βουλγάρικο γυμνάσιο στην άλλη όχθη, η ρουμάνοι νοίκιασαν ένα σπίτι κα λειτούργησαν του ρουμάνικο σχολείο.
Ήταν η εποχή των εθνικών κρατών, και όλοι περίμεναν την διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στο Βαρόσι, δηλαδή στο κέντρο της πόλης, η ελληνική κοινότητα είχε να αντιμετωπίσει όλες τις ξένες προπαγάνδες. Κυρίως την βουλγάρικη και λιγότερο την ρουμάνικη. Οι συγκρούσεις των νεαρών μαθητών ήταν συχνές, καθώς τα σχολεία τους βρισκόταν στην ίδια γειτονιά. Στο ελληνικό δημοτικό σχολείο, οι δάσκαλοι παρακινούσαν τους μαθητές να επιτίθενται στους μαθητές του βουλγάρικου σχολείου και έλεγαν συχνά: «όποιος σπάσει βουλγάρικο κεφάλι με πέτρα παίρνει άριστα στο μάθημα της γυμναστικής». Το ίδιο όμως έλεγαν και δάσκαλοι του βουλγάρικου σχολείου με αποτέλεσμα όλοι οι μαθητές να παίζουν πετροπόλεμο στους παραποτάμιους δρόμους. Οι Βαροσιάνοι ήταν πρώτοι στα γράμματα, δηλαδή όλοι πήγαιναν στο σχολείο, τότε που δεν ήταν υποχρεωτικό, αλλά και πρώτοι στις αταξίες. Το πολεμικό τραγούδι: «Το Βαρόσι ρόσι ρόσι ρόσι, τα σπάνει όλα και δεν δίνει γρόσι», το τραγουδούσαν ζωηρά, πριν επιτεθούν στους αντιπάλους. Αυτά συνέβαιναν στο Βαρόσι τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας.

Κείμενο: Δημήτριος Μεκάσης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου