Για πρώτα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς δεν μπορεί να γίνει λόγος για ελληνικό σχολείο γιατί και το χωριό αυτό ακολούθησε την τύχη των περισσοτέρων χωριών της Τουρκοκρατημένης Ελλάδας. Έτσι αμάθεια και σκοτάδι επικράτησε και εδώ.
Σύμφωνα με όσα αναγράφονται στο βιβλίο Ιστορίας του σχολείου όπως αφηγείται ο Δήμου Βασίλειος του Γεωργίου πριν το 1870 το μόνο σχολείο που λειτουργούσε ήταν ελληνικό , « Το μόνο σχολείο που λειτουργούσε ήταν ελληνικό. Εγώ δεν πήγα στο σχολείο γιατί ο πατέρας μου από πολύ μικρό με έστειλε με τις γελάδες, μα θυμάμαι πως ο θείος μου ήξερε και να διαβάζει και να γραφεί ελληνικά και πως αυτά τα έμαθε στο σχολείο που λειτουργούσε στο χωριό (περίπου από το 1950). Το αλφάβητο ήταν ελληνικό και τα βιβλία επίσης ελληνικά. Οι Τούρκοι δεν μας πείραζαν στο ζήτημα αυτό και μπορούσε κανείς να μιλάει και να γραφεί όποια γλώσσα ήθελε. Στα χρόνια που ήμουν παιδί στο σχολείο δάσκαλος ήταν κάποιος με το όνομα Γιοβάνης από το χωριό Καμπάσνιτσα (Πρώτη) κι αργότερα όταν έφυγε αυτός, τον αντικατέστησε ένας με το όνομα Σπύρος απ’ την Κοζάνη, τον Σπύρο δε ο Παπα-Τράικος ο οποίος αργότερα έγινε παπάς του χωριού».
Ο Μήλης Γεώργιος του Ναούμ όπως καταγράφεται στο βιβλίο ιστορίας του σχολείου, λέει ότι είχε για δάσκαλό του τον Γιοβάνη απ’ την Πρώτη, ο οποίος αφού δούλεψε εδώ 5-6 χρόνια ξαναγύρισε στο χωριό του όπου χειροτονήθηκε παπάς.
Ο Μάρκου Μάρκος του Ιωάννη αναφέρει ότι θυμάται πως οι συνομήλικοί του φοιτούσαν σε σχολείο Ελληνικό και πως από τους 4 θείους του οι 2 φοίτησαν σε Ελληνικό σχολείο και γνώριζαν να γράφουν και να διαβάζουν.
Κατά πάσα πιθανότητα στο μεγαλύτερο διάστημα της Τουρκοκρατίας δεν λειτουργούσε σχολείο στο χωριό . Σχολείο ελληνικό πρέπει να λειτούργησε τον 18ο και 19ο αιώνα. Για τους δασκάλους φρόντιζε το Πατριαρχείο και ο Μητροπολίτης Καστοριάς στην δικαιοδοσία του οποίου ανήκε η εκκλησία του χωριού.
Κατά την περίοδο από το 1870 μέχρι το 1913 μετά τη συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαρτίου 13) που αποδόθηκε η Μακεδονία και η Ήπειρος στην Ελλάδα, αρχίζει μια δραματική περίοδος ανάμεσα στους έλληνες και τους Βούλγαρους.
Παρά τους διωγμούς, το ελληνικό σχολείο λειτουργούσε κανονικά την περίοδο αυτή και όσες φορές τύχαινε να χηρέψει η θέση του διδασκάλου, μέχρι να διορισθεί νέος, χρέη δασκάλου εκτελούσε κάτοικος του χωριού από τους πιο μορφωμένους.
Το 1892 δάσκαλος του χωριού φέρεται ο Λάζαρος Παπακωνσταντίνου από τον Πολυπόταμο , ο οποίος
αφού έμαθε λίγα γράμματα στο σχολείο του χωριού και συμπλήρωσε την μόρφωσή του στο Γυμνάσιο Μοναστηρίου.
Οι δάσκαλοι διορίζονταν και πληρώνονταν από τον μητροπολίτη Καστοριάς. Δύο φορές το χρόνο φρόντιζε να επισκέπτεται και το σχολείο και να ενημερώνεται σχετικά με την πρόοδο των παιδιών.
Το 1905, σύμφωνα με τις καταγραφές που υπάρχουν στο βιβλίο ιστορίας , το σχολείο ληστεύτηκε και κάηκαν τα λίγα θρανία και έπιπλά του από τους κομιτατζήδες. Τότε σκοτώθηκαν ο Δίνης Χρήστος, Μιχαλίτσης Φίλιππος, Παππάς Μιχάλης και ο ιερέας του Χωριού Παπαγιάννης. Ο δάσκαλος του χωριού, Σωτήρης ο Καστοριανός, τρομοκρατημένος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο που βρισκόταν στην πλατεία και να το μεταφέρει στο σπίτι του Αποστόλου όπου συγκέντρωνε τους μαθητές και έκανε μάθημα πάνω σε ψάθες. Μαζί με το Σωτήρη δούλευε επίσης και η Γιαννούλα η Καστοριανή γνωστή και ως η Γιαννούλα με την καμπούρα. Δούλεψαν μαζί από το 1905 μέχρι το 1910. Από το 1910εως το 1912 δούλεψαν στο σχολείο δύο δάσκαλοι που τα ονόματά τους έχουν ξεχαστεί. Αυτά την περίοδο οι δάσκαλοι κινδύνευαν από στιγμή σε στιγμή να χάσουν τη ζωή τους όμως κατάφεραν και τα κράτησαν ανοιχτά ακόμα και στις πιο δύσκολές μέρες .
Το βουλγαρικό σχολείο που λειτούργησε από το 1910 μέχρι το 1912 διαλύθηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν παράρτημα του ελληνικού σχολείου μιας και βρισκόταν δίπλα του.
Το 1912 πρώτη δημοδιδασκάλισσα ήταν η Δήμητρα Τέγου η οποία είχε αποφοιτήσει από το Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου. Δούλεψε για πέντε χρόνια και την αντικατέστησαν οι επίσης απόφοιτες του Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου, αδερφές Κοσμά Ανδρομάχη και Κοσμά Καλλιόπη. Προϊστάμενος του σχολείου ήταν ο Γιώργος ο Μοναστηριώτης. Το 1918, κατά το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η χωροφυλακή που ήταν εγκαταστημένη στο χωριό , πήρε διαταγή για την ασφάλειά της ν α μεταφερθεί στη Δροσοπηγή για την ασφάλειά της . Ο Γιώργος ο δάσκαλος θεώρησε καλό να φύγει και αυτός με τους χωροφύλακες αλλά στη Κ. Υδρούσα δολοφονήθηκε από βουλγαρίζοντες.
Το 1916 διευθυντής του σχολείου ήταν ο Ντάνης που καταγόταν από το Πισοδέρι Φλώρινας ενώ το λοιπό διδακτικό προσωπικό αποτελούσαν οι αδερφές Ελένη και Ασπασία Ρόκου. Η πρώτη έμεινε για ένα χρόνο ενώ η Ασπασία παρέμεινε με τον Ντάνη έως το 1919 οπότε ανέλαβε διευθυντής ο Πανάγος που ήταν τότε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο .
Από το 1920έως το 1930 διευθυντής του σχολείου ήταν ο Σταυρίδης Αθανάσιος ο οποίος κατέβαλλε πολλές προσπάθειες για την οργάνωση του σχολείου και την πρόοδο των μαθητών. Μαζί του υπηρετήσαν κατά τον πρώτο χρόνο η κόρη του Αρετή , ο Γιάλης Μενέλαος , ο Γιώργος Μπιβολής και η Νηπιαγωγός Δουλγεράκη Μελπομένη.
Μετά και από δικές του προσπάθειες πραγματοποιήθηκε η ανέγερση νέου διδακτηρίου. Για να χτιστεί το σχολείο , το κράτος διέθεσε το ποσό των 1.015.000προπολεμικών δραχμών ενώ πολύ σημαντική ήταν και η προσωπική εργασία των κατοίκων.
Το 1926 τα ποτάμια του χωριού μετά από πολυήμερες βροχοπτώσεις, κατέβασαν στην πλατεία του χωριού άφθονες πέτρες και άμμο που ήσαν αρκετά για το κτίσιμο του σχολείου. Όλο το χωριό βοήθησε στην μεταφορά των υλικών και στην οικοδόμηση του σχολείου. Οι εργασίες κράτησαν δύο χρόνια και το 1928 στόλιζε το χωριό με την ομορφιά και τη μεγαλοπρέπειά του. Το 1926 με απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών παραχωρήθηκε στο σχολείο ως δωρεά μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας. Μετά την αποπεράτωση του διδακτηρίου μετατέθηκε ο Αθ. Σταυρίδης και τη θέση του πήρε ο Κυριόπουλος που πολλά χρόνια συνυπηρετούσε μαζί του. Στο σχολείο τότε υπηρετούσαν και η Μαγειροπούλου Ευριπία Τοσοννίδου Φιλαρέτη ο Ιωακειμίδης που αργότερα αντικατέστησε τον Κυριόπουλο και οι Νηπιαγωγοί Φιλίππου Καλυψώ, Καλαούζη Ιουλία και κατόπιν η Βαφειάδου Δωροθέα.
Από το 1937 μέχρι το 1940 σα διευθυντής δούλεψε ο από τη Σκοπιά . Όταν αυτός επιστρατεύτηκε τη θέση του πήρε ο Λουλούσης Παναγιώτης ο οποίος εργάστηκε μέχρι το 1945. Τον αντικατέστησε ο Ιγνάτιος Κώνστας που υπηρέτησε έως το 1947. Το 1946 έπεσε η σκεπή του σχολείου από το πολύ χιόνι. Την ‘ίδια χρονιά κατασκευάστηκε και το μαγειρείο δίπλα στο σχολείο στη δυτική πλευρά του. Από το 1947 και για δύο ολόκληρα χρόνια, λόγω της σφοδρότητας του εμφυλίου πολέμου, το σχολείο έκλεισε και οι δάσκαλοι τοποθετήθηκαν σε άλλα χωριά.
Το φθινόπωρό του 1949 οι κάτοικοι ξαναγύρισαν στο χωριό και από τους δασκάλους πρώτος παρουσιάστηκε και ανέλαβε υπηρεσία ο Γεώργιος Καλτσούνης σε ηλικία 22 ετών. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να τακτοποιήσει το διδακτήριο. Έφτιαξε ακόμα και μόνιμη σκηνή στις δύο συνεχόμενες αίθουσες της δυτικής πλευράς του σχολείου. Τον Μάρτιο του 1950 τοποθετήθηκε μέχρι το τέλος της χρονιάς ο Ζώνιος Στέφανος γιατί ο Καλτσούνης επιστρατεύτηκε.
Τη σχολική χρονιά 1950-51 ανέλαβε υπηρεσία ο Δάνης Πραπαβέσης ο οποίος κατέγραψε την ιστορία του σχολείου την 28η Φεβρουαρίου του 1953. Μαζί του δούλεψαν ο Δογούλης Στέφανος , η ταπάνου Καλλιρόη η Ευτυχία Καντζά ο Ζάχος Χριστόφορος και οι Νηπιαγωγοί Μουτσούλη Μαρίκα και Καραμπέτση Ευαγγελία. Την Άνοιξη του 1951 πρωτοϊδρύθηκε ο σχολικός κήπος. Ο Πραπαβέσης έμεινε στο σχολείο για τρία χρόνια.
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο ιστορίας του σχολείου που κατέγραψε ο Δάνης Πραπαβέσης
Σύμφωνα με όσα αναγράφονται στο βιβλίο Ιστορίας του σχολείου όπως αφηγείται ο Δήμου Βασίλειος του Γεωργίου πριν το 1870 το μόνο σχολείο που λειτουργούσε ήταν ελληνικό , « Το μόνο σχολείο που λειτουργούσε ήταν ελληνικό. Εγώ δεν πήγα στο σχολείο γιατί ο πατέρας μου από πολύ μικρό με έστειλε με τις γελάδες, μα θυμάμαι πως ο θείος μου ήξερε και να διαβάζει και να γραφεί ελληνικά και πως αυτά τα έμαθε στο σχολείο που λειτουργούσε στο χωριό (περίπου από το 1950). Το αλφάβητο ήταν ελληνικό και τα βιβλία επίσης ελληνικά. Οι Τούρκοι δεν μας πείραζαν στο ζήτημα αυτό και μπορούσε κανείς να μιλάει και να γραφεί όποια γλώσσα ήθελε. Στα χρόνια που ήμουν παιδί στο σχολείο δάσκαλος ήταν κάποιος με το όνομα Γιοβάνης από το χωριό Καμπάσνιτσα (Πρώτη) κι αργότερα όταν έφυγε αυτός, τον αντικατέστησε ένας με το όνομα Σπύρος απ’ την Κοζάνη, τον Σπύρο δε ο Παπα-Τράικος ο οποίος αργότερα έγινε παπάς του χωριού».
Ο Μήλης Γεώργιος του Ναούμ όπως καταγράφεται στο βιβλίο ιστορίας του σχολείου, λέει ότι είχε για δάσκαλό του τον Γιοβάνη απ’ την Πρώτη, ο οποίος αφού δούλεψε εδώ 5-6 χρόνια ξαναγύρισε στο χωριό του όπου χειροτονήθηκε παπάς.
Ο Μάρκου Μάρκος του Ιωάννη αναφέρει ότι θυμάται πως οι συνομήλικοί του φοιτούσαν σε σχολείο Ελληνικό και πως από τους 4 θείους του οι 2 φοίτησαν σε Ελληνικό σχολείο και γνώριζαν να γράφουν και να διαβάζουν.
Κατά πάσα πιθανότητα στο μεγαλύτερο διάστημα της Τουρκοκρατίας δεν λειτουργούσε σχολείο στο χωριό . Σχολείο ελληνικό πρέπει να λειτούργησε τον 18ο και 19ο αιώνα. Για τους δασκάλους φρόντιζε το Πατριαρχείο και ο Μητροπολίτης Καστοριάς στην δικαιοδοσία του οποίου ανήκε η εκκλησία του χωριού.
Κατά την περίοδο από το 1870 μέχρι το 1913 μετά τη συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαρτίου 13) που αποδόθηκε η Μακεδονία και η Ήπειρος στην Ελλάδα, αρχίζει μια δραματική περίοδος ανάμεσα στους έλληνες και τους Βούλγαρους.
Παρά τους διωγμούς, το ελληνικό σχολείο λειτουργούσε κανονικά την περίοδο αυτή και όσες φορές τύχαινε να χηρέψει η θέση του διδασκάλου, μέχρι να διορισθεί νέος, χρέη δασκάλου εκτελούσε κάτοικος του χωριού από τους πιο μορφωμένους.
Το 1892 δάσκαλος του χωριού φέρεται ο Λάζαρος Παπακωνσταντίνου από τον Πολυπόταμο , ο οποίος
αφού έμαθε λίγα γράμματα στο σχολείο του χωριού και συμπλήρωσε την μόρφωσή του στο Γυμνάσιο Μοναστηρίου.
Οι δάσκαλοι διορίζονταν και πληρώνονταν από τον μητροπολίτη Καστοριάς. Δύο φορές το χρόνο φρόντιζε να επισκέπτεται και το σχολείο και να ενημερώνεται σχετικά με την πρόοδο των παιδιών.
Το 1905, σύμφωνα με τις καταγραφές που υπάρχουν στο βιβλίο ιστορίας , το σχολείο ληστεύτηκε και κάηκαν τα λίγα θρανία και έπιπλά του από τους κομιτατζήδες. Τότε σκοτώθηκαν ο Δίνης Χρήστος, Μιχαλίτσης Φίλιππος, Παππάς Μιχάλης και ο ιερέας του Χωριού Παπαγιάννης. Ο δάσκαλος του χωριού, Σωτήρης ο Καστοριανός, τρομοκρατημένος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο που βρισκόταν στην πλατεία και να το μεταφέρει στο σπίτι του Αποστόλου όπου συγκέντρωνε τους μαθητές και έκανε μάθημα πάνω σε ψάθες. Μαζί με το Σωτήρη δούλευε επίσης και η Γιαννούλα η Καστοριανή γνωστή και ως η Γιαννούλα με την καμπούρα. Δούλεψαν μαζί από το 1905 μέχρι το 1910. Από το 1910εως το 1912 δούλεψαν στο σχολείο δύο δάσκαλοι που τα ονόματά τους έχουν ξεχαστεί. Αυτά την περίοδο οι δάσκαλοι κινδύνευαν από στιγμή σε στιγμή να χάσουν τη ζωή τους όμως κατάφεραν και τα κράτησαν ανοιχτά ακόμα και στις πιο δύσκολές μέρες .
Το βουλγαρικό σχολείο που λειτούργησε από το 1910 μέχρι το 1912 διαλύθηκε και χρησιμοποιήθηκε σαν παράρτημα του ελληνικού σχολείου μιας και βρισκόταν δίπλα του.
Το 1912 πρώτη δημοδιδασκάλισσα ήταν η Δήμητρα Τέγου η οποία είχε αποφοιτήσει από το Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου. Δούλεψε για πέντε χρόνια και την αντικατέστησαν οι επίσης απόφοιτες του Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου, αδερφές Κοσμά Ανδρομάχη και Κοσμά Καλλιόπη. Προϊστάμενος του σχολείου ήταν ο Γιώργος ο Μοναστηριώτης. Το 1918, κατά το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, η χωροφυλακή που ήταν εγκαταστημένη στο χωριό , πήρε διαταγή για την ασφάλειά της ν α μεταφερθεί στη Δροσοπηγή για την ασφάλειά της . Ο Γιώργος ο δάσκαλος θεώρησε καλό να φύγει και αυτός με τους χωροφύλακες αλλά στη Κ. Υδρούσα δολοφονήθηκε από βουλγαρίζοντες.
Το 1916 διευθυντής του σχολείου ήταν ο Ντάνης που καταγόταν από το Πισοδέρι Φλώρινας ενώ το λοιπό διδακτικό προσωπικό αποτελούσαν οι αδερφές Ελένη και Ασπασία Ρόκου. Η πρώτη έμεινε για ένα χρόνο ενώ η Ασπασία παρέμεινε με τον Ντάνη έως το 1919 οπότε ανέλαβε διευθυντής ο Πανάγος που ήταν τότε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο .
Από το 1920έως το 1930 διευθυντής του σχολείου ήταν ο Σταυρίδης Αθανάσιος ο οποίος κατέβαλλε πολλές προσπάθειες για την οργάνωση του σχολείου και την πρόοδο των μαθητών. Μαζί του υπηρετήσαν κατά τον πρώτο χρόνο η κόρη του Αρετή , ο Γιάλης Μενέλαος , ο Γιώργος Μπιβολής και η Νηπιαγωγός Δουλγεράκη Μελπομένη.
Μετά και από δικές του προσπάθειες πραγματοποιήθηκε η ανέγερση νέου διδακτηρίου. Για να χτιστεί το σχολείο , το κράτος διέθεσε το ποσό των 1.015.000προπολεμικών δραχμών ενώ πολύ σημαντική ήταν και η προσωπική εργασία των κατοίκων.
Το 1926 τα ποτάμια του χωριού μετά από πολυήμερες βροχοπτώσεις, κατέβασαν στην πλατεία του χωριού άφθονες πέτρες και άμμο που ήσαν αρκετά για το κτίσιμο του σχολείου. Όλο το χωριό βοήθησε στην μεταφορά των υλικών και στην οικοδόμηση του σχολείου. Οι εργασίες κράτησαν δύο χρόνια και το 1928 στόλιζε το χωριό με την ομορφιά και τη μεγαλοπρέπειά του. Το 1926 με απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών παραχωρήθηκε στο σχολείο ως δωρεά μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας. Μετά την αποπεράτωση του διδακτηρίου μετατέθηκε ο Αθ. Σταυρίδης και τη θέση του πήρε ο Κυριόπουλος που πολλά χρόνια συνυπηρετούσε μαζί του. Στο σχολείο τότε υπηρετούσαν και η Μαγειροπούλου Ευριπία Τοσοννίδου Φιλαρέτη ο Ιωακειμίδης που αργότερα αντικατέστησε τον Κυριόπουλο και οι Νηπιαγωγοί Φιλίππου Καλυψώ, Καλαούζη Ιουλία και κατόπιν η Βαφειάδου Δωροθέα.
Από το 1937 μέχρι το 1940 σα διευθυντής δούλεψε ο από τη Σκοπιά . Όταν αυτός επιστρατεύτηκε τη θέση του πήρε ο Λουλούσης Παναγιώτης ο οποίος εργάστηκε μέχρι το 1945. Τον αντικατέστησε ο Ιγνάτιος Κώνστας που υπηρέτησε έως το 1947. Το 1946 έπεσε η σκεπή του σχολείου από το πολύ χιόνι. Την ‘ίδια χρονιά κατασκευάστηκε και το μαγειρείο δίπλα στο σχολείο στη δυτική πλευρά του. Από το 1947 και για δύο ολόκληρα χρόνια, λόγω της σφοδρότητας του εμφυλίου πολέμου, το σχολείο έκλεισε και οι δάσκαλοι τοποθετήθηκαν σε άλλα χωριά.
Το φθινόπωρό του 1949 οι κάτοικοι ξαναγύρισαν στο χωριό και από τους δασκάλους πρώτος παρουσιάστηκε και ανέλαβε υπηρεσία ο Γεώργιος Καλτσούνης σε ηλικία 22 ετών. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να τακτοποιήσει το διδακτήριο. Έφτιαξε ακόμα και μόνιμη σκηνή στις δύο συνεχόμενες αίθουσες της δυτικής πλευράς του σχολείου. Τον Μάρτιο του 1950 τοποθετήθηκε μέχρι το τέλος της χρονιάς ο Ζώνιος Στέφανος γιατί ο Καλτσούνης επιστρατεύτηκε.
Τη σχολική χρονιά 1950-51 ανέλαβε υπηρεσία ο Δάνης Πραπαβέσης ο οποίος κατέγραψε την ιστορία του σχολείου την 28η Φεβρουαρίου του 1953. Μαζί του δούλεψαν ο Δογούλης Στέφανος , η ταπάνου Καλλιρόη η Ευτυχία Καντζά ο Ζάχος Χριστόφορος και οι Νηπιαγωγοί Μουτσούλη Μαρίκα και Καραμπέτση Ευαγγελία. Την Άνοιξη του 1951 πρωτοϊδρύθηκε ο σχολικός κήπος. Ο Πραπαβέσης έμεινε στο σχολείο για τρία χρόνια.
Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο ιστορίας του σχολείου που κατέγραψε ο Δάνης Πραπαβέσης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου