Πέμπτη 26 Αυγούστου 2010

Ήθη και έθιμα της Φλώρινας. Γάμος

ΠΡΟΞΕΝΙΟ
Όταν επρόκειτο ο πατέρας να παντρέψει το γιό του (ο πατέρας κανόνιζε το ζήτημα του γάμου, σπάνια είχε ο γιός γνώμη),έστελνε προξενιά (άντρα ή γυναίκα) μάλλον όμως προξενήτρα, γιατί οι γυναίκες, ως συνήθως τα καταφέρνουν καλύτερα από τους άντρες.
0 προξενητής ή η προξενήτρα, όταν πήγαινε στο σπίτι που έμενε η υποψήφια, τους χαιρετούσε γρήγορα γρήγορα και πήγαινε κατ’ ευθεία στο τζάκι (φωτιά). Έπαιρνε τη τσιμπίδα (μασά) και ανακάτωνε τη στάχτη (είναι σημείο προτάσεων).
Ύστερα απ’ αυτό έλεγε το σκοπό της στους γονείς.
Αρραβώνας.
Οι γονείς ζητούσαν διάφορες πληροφορίες για το γαμπρό. Του λέγανε να έρθει ύστερα από λίγες μέρες. Στο διάστημα αυτό οι γονείς της νύφης έπαιρναν διάφορες πληροφορίες για τον γαμπρό.
Όταν κανονίζονταν όλα και έμεναν σύμφωνοι, έλεγε ο πα¬τέρας του κοριτσιού στον προξενητή ή προξενήτρα: “Όταν θα είναι ολόγιομο το φεγγάρι, να έρθεις για τον αρραβώνα” . Η υποψήφια τους έδινε τρεις τούφες βασιλικό, ένα ζευγάρι κάλτσες δεμένες με ένα μαντίλι, και ο προξενητής έφευγε (Πρέσπα).
ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ
Γενικά Αρραβωνιάσματα.

0 αρραβώνας είναι το στάδιο της ψυχικής προετοιμασίας των δύο νέων για τον γάμο. Νέα πάνω από 25 χρόνων θεωρείται γεροντοκόρη
0ι γονείς της νέας φροντίζουν για την καλή αποκατάσταση της γιατί αυτό εξαρτάται το μέλλον της. Αφού κατέληγαν σε συμφωνία οι συνομιλίες γινόταν ο αρραβώνας. Όταν το φεγγάρι γέμιζε, ο πατέρας ο προξενητής και οι στενοί συγγενείς τον γαμπρού, έπαιρναν τα δώρα ( πουκάμισα, κάλτσες, χρυσά κ.λ.π.). Όλα αυτά τα έβαζαν σε πανέρια, και σε τορβάδες (χωριάτικους υφαντούς σάκους) πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Άφηναν τα δώρα σ' ένα μεγάλο τραπέζι και κάθονταν στα τραπέζια, που είχαν ετοιμάσει επίτη&ες για αυτούς. Τους καλωσόριζαν οι σπιτικοί και τελευταία περνούσε η υποψήφια και φιλώντας τα χέρια
των προσκαλεσμένων γινόταν και φιλοδωρήματα.
Την ίδια μέρα γινόταν η συμφωνία για το πότε θα γίνει ο γάμος.
0 γαμπρός ήταν υποχρεωμένος ν’ αγοράσει γι’ όλα τα άτομα της οικογενείας της νύφης, διάφορα δώρα. Όταν φεύγανε, τους έδιναν διάφορα δώρα. Την άλλη μέρα ο γαμπρός έστελνε στο σπίτι της νύφης μπαμπάκι και μαλλί (Πρέσπα).
Στη Βεύη τις μάλλινες κάλτσες που δώριζαν στον πεθερό και την πεθερά, τις έραβαν από πάνω, για να έχουν κλειστό το στόμα (να μην λένε πολλά).
Στον Πολυπόταμο και στα γύρω χωριά, αφού γινόταν συμφωνία για τον αρραβώνα μαζί με τα δώρα που έδιναν, η νύφη έδινε μία κάλτσα γυναικεία, και μια αντρική (μάλλινες
που τις έπλεκαν στο χωριό) . Τις κάλτσες αυτές η μητέρα τον γαμπρού τις πήγαινε σε μία γυναίκα, η οποία έβαζε μέσα
ζάχαρη και ρύζι και μετά τις έδενε. Το ρύζι (συμβόλιζε) για να ριζώσουν ,και η ζάχαρη για να είναι γλυκοί και αγαπημένοι οι νέοι. Περνούσαν οι συγγενείς και οι γείτονες και
τις δωρίζανε. Την ημέρα τον γάμου, τις έλυναν και τις έκαναν ζευγάρι (αντρική και γυναικεία).

Γ Α Μ Ο Σ
Α.Γενικά

Γάμος είναι η νόμιμη κατά τους κανόνες της θρησκείας ένωση άνδρα και γυναίκας για την δημιουργία οικογενείας και απόκτηση παιδιών. Ο θεσμός τον γάμού δημιουργήθηκε
από φυσιολογική και κοινωνική ανάγκη.
Δικαίωμα εκλογής συζύγου έχει ο νέος.
Τη φροντίδα τον γάμου της κόρης έχει ο πατέρας και τα αδέλφια αυτής.
Δεν παντρεύεται ο αδελφός που είναι μεγαλύτερος κατά δυο ή τρία χρόνια αν δεν παντρεύει πρώτα την αδελφή του.
Β.Προετοιμασία
Ορίζεται η ημέρα τον γάμου συνήθως η Κυριακή. Την Κυριακή μια βδομάδα πριν το γάμο πήγαιναν κορίτσια και αγόρια στο σπίτι του γαμπρού με σιτάρι και κουφέτα μέσα σ' ένα κόσκινο. Το σιτάρι το άδειαζαν μέσα στο δωμάτιο και
τα κουφέτα τα πετούσαν μέσα σ' ένα σεντόνι που είχαν στρώσει κάτω και κουκούλωναν με το σεντόνι για να γεννηθούν κορίτσια και αγόρια. Το σιτάρι το πήγαινε ένας νέος (του οποίου και οι δύο γονείς ζούσαν στον υδρόμυλο για να γίνει αλεύρι. Από εκεί το έπαιρναν το απόγευμα της Δευτέρας. Το απόγευμα της Τρίτης άρχιζαν το προζύμι. Στο σπίτι τον γαμπρού ήταν οι συγγενείς και φίλοι. Το προζύμι το άρχιζαν, μια κοπέλα συγγενής του γαμπρού μαζί μ' ένα αγόρι, στους οποίους και ο ι δυο γονείς ζούσαν. Το νερό γ ια το ζύμωμα τον προζυμιού το έφερνε από τη βρύση ένας νέος ο οποίος δεν έπρεπε να μιλήσει στη διαδρομή (αμίλητο νερό), για να έχει κατανόηση το ζευγάρι. Το κορίτσι που άρχιζε το προζύμι αλεύρωνε το γαμπρό και μετά ο γαμπρός έπαιρνε αλεύρι και πήγαινε στο σπίτι της νύφης και την αλεύρωνε. Αυτό γινόταν για να γεννιούνται άσπρα παιδιά.
Το ίδιο γινόταν την Παρασκευή στο σπίτι της νύφης.
Την παρασκευή μαζεύονταν κορίτσια και αγόρια (ποσεστρίμες και κουλουπτσίδες) στο σπίτι τον γαμπρού και της νύφης και καθάριζαν όλους τους δρόμους, και έδιναν στα κορίτσια κάλτσες και καθρεφτάκι και στα αγόρια κάλτσες και χτένα. Στη συνέχεια ακολουθούσε τραπέζι (φασόλια, ελιές, χαλβάς).
Στόλιζαν ένα ξύλινο δοχείο, με πολύχρωμα χαρτιά και στο πώμα (άνοιγμα) έβαζαν λουλούδια. Αυτό λεγόταν κάρτα και το κουβαλούσε ένα συγγενικό πρόσωπο την ημέρα του γάμου.
Το βράδυ της Παρασκευής πήγαιναν οι κουλουπτσίδες και οι Ποσεστρίμες με πουγάτσα και με κρασί, στον κουμπάρο και παρακούμπαρο, για να τους καλέσουν για την Κυριακή.
Επίσης την Παρασκευή έσφαζαν τα ζώα που είχαν για το γάμο.
Γ) Το άνοιγμα της Προίκας.
Μία Κυριακή πριν την στέψη ανοίγουν την Προίκα συγγενείς και φίλες της νύφης. ρίχνουν πάνω ρύζι και κουφέτα. Την ίδια μέρα πηγαίνουν σ' όλα τα σπίτια τον χωριού οι κοπέλες που ανοίγουν την προίκα και καλούν με προσκλήσεις (Βεύη).
Στα Άλωνα καλάνε και σήμερα οι δύο συμπεθέρες μαζί με τσίπουρο. Στον Πολυπόταμο και πολλά χωριά, συγγενικά πρόσωπα τον γαμπρού και της νύφης με κουλούρια, μήλα.
Όλη την εβδομάδα μέχρι την Παρασκευή περνάνε όλοι οι καλεσμένοι από το σπίτι της νύφης, για να φέρουνε τα δώρα τους και να δουν την προίκα.
Την ημέρα της Παρασκευής πηγαίνει ο γαμπρός με τον κουμπάρο, τον παρακούμπαρο και μερικούς συγγενείς στο σπίτι της νύφης, για να πάρουν την προίκα। Οι κοπέλες όμως που βρίσκονται στο σπίτι της νύφης κλείνουν την πόρτα και δεν την ανοίγουν, να περάσουν ο γαμπρός με τους υπολοίπους, αν δεν πληρώσουν όπως λένε την προίκα ('Αλωνα, Βεύη, Σιταριά, Πέτρες, Κέλλη, Iτιά, Σκοπιά, Κ.Κλεινές κ.
λ.π.).
Στον Πολυπόταμο, Ατραπό, Τριανταφυλλιά παλιά
την προίκα την έπαιρναν την ημέρα τον γάμου. Έβγαζαν όλη
την προίκα στην αυλή, τα όργανα έπαιζαν ένα ειδικό σκοπό και έβαζαν πάνω στην προίκα ένα αγόρι και έπρεπε ο πεθερός να πληρώσει για να πάρει την προίκα.
Δ)Το λούσιμο της νύφης.
Το απόγευμα τον Σαββάτου έρχονται οι οργανοπαίχτες Τους περιμένει ο βλάμης και τους οδηγεί στο σπίτι
του γαμπρού. Στο δρόμο τραγουδούν οι φίλοι τον γαμπρού και χορεύουν. Στο κατώφλι τον σπιτιού, τους περιμένει και τους υποδέχεται η μητέρα τον γαμπρού με το ψωμί κάτω από
τη μασχάλη και κανάτα με κρασί. Το βράδυ ο γαμπρός με φίλους του πηγαίνει τους οργανοπαίχτες στο σπίτι της νύφης και διανυκτερεύουν. Χορεύουν όλοι οι συγγενείς της νύφης. Το γαμπρό τον πηγαίνουν οι φίλοι στο σπίτι. Το βράδυ λούζεται μετά μουσικής. Το ίδιο και η νύφη. Έχει κοντά της την
αδελφή ή κάποια φίλη της η οποία την βοηθάει. Έτσι φεύγει το πορτοκαλί χρώμα από τα μαλλιά της, τα οποία είχε βάψει την Τετάρτη, που της είχε στείλει ο γαμπρός τον λεγόμενο ακνά (Λέχοβο).
Ε) Tο Φλάμπουρο-Σημαία
Το Φλάμπουρο αποτελείται από κοντάρι μήκους μέχρι δύο μέτρα. Στο πάνω άκρο έχει σταυρό και βάζουν μήλο. Στη βάση τον σταυρού βάζουν ένα άσπρο μαντίλι και δένουν
τη σημαία στο κοντάρι.

Το Φλάμπουρο το κρατάει ο Κουμπάρος σε όλη τη διάρκεια της τελετής του γάμου. Χορεύει πρώτος με το Φλάμπουρο. (Λέχοβο, Πολυπόταμο, Φλάμπουρο, Σκοπιά κ.λ.π.).
ΣΤ) Γάμος
Ξημερώνοντας Κυριακή έρχονται τα όργανα στο σπίτι του γαμπρού για να αρχίσει το γλέντι. Παίζουν τρεις επιτραπέζιούς σκοπούς μέσα στο σπίτι και στη συνέχεια βγαίνουν έξω στη αυλή και χορεύουν οι συγγενείς. Μετά τα όργανα μαζί με τα κορίτσια και τα αγόρια και μερικούς στενούς συγγενείς ένας από τους οποίους κρατάει τη κάρτα, παγού-ρι),πάνε στον κουμπάρο και τον παρακούμπαρο να τους καλέσουν. Έρχονται μετά στο σπίτι και αφού πάρουν το νυφικό φόρεμα, το πέπλο και την πουγάτσα (συμπεθέρα). Πάνε στο σπίτι της νύφης και της δίνουν τα φόρεμα, το πέπλο και αλλάζουν τις πουγάτσες (συμπεθέρες). Φεύγουν στο σπίτι και πριν το μεσημέρι πάνε και παίρνουν τον Κουμπάρο και τον Παρακούμπαρο. Μετά πηγαίνουν πάλι στο σπίτι τον γαμπρού, όπου και αρχίζει η τελετή τον ξυρίσματος. Με ένα χάλκινο δοχείο νερού ένα κορίτσι πάει στη βρύση και γεμίζει νερό. 'Στο δρόμο δεν μιλούν ούτε αφήνουν το δοχείο στο έδαφος, αλλά κατευθείαν το βάζουν στη σόμπα να ζεσταθεί. λυτό σημαίνει ότι οι νέοι σύζυγοι πρέπει
να προσέχουν μόνο αυτά που αφορούν αυτούς. Τότε ο κουμπάρος ξυρίζει τυπικά τον γαμπρό με το νερό που έφεραν από τη βρύση και αφού τελειώσει η τελετή αυτή, βάζουν ένα ωραίο άσπρο μαντήλι, ( απ' όπου βγήκε και η φράση του πέρασαν τη θηλιά στο λαιμό ). Μέσα σ' αυτό το μαντήλι ρίχνουν οι συγγενείς και οι καλεσμένοι χρήματα ενώ σ' όλη τη διάρκεια παίζεται λυπητερός σκοπός από τα όργανα. Οι γονείς τον γαμπρού κλαίνε, με αυτό θέλουν να δείξουν ότι αποχωρίζονται το παιδί τους (Άλωνα, Βεύη, Κέλλη, Πέτρες, Σκοπιά κ.λ.π.).
Ακολουθεί πλούσιο γεύμα. Μετά απ' αυτό ξεκινούν να πάνε να πάρουν τη νύφη. Τον γαμπρό όταν πάει να πάρει τη νύφη δεν τον αφήνουν να μπει μέσα αν πρώτα δεν σημαδέψει ένα αυγό που έχουν δέσει μέσα σ' ένα μαντίλι και το έχουν κρεμάσει ψηλά σε ένα δέντρο. Αφού κατορθώσει ο γαμπρός να χτυπήσει το αυγό μπαίνει μέσα.
H νύφη μέσα από ένα κόσκινα και τη βέρα της βλέπει τον γαμπρό που έρχεται, Αυτό το κάνουν για να είναι πιστή και χορτάτη. Στην πόρτα πριν μπει μέσα στο δωμάτιο της νύφης ο γαμπρός, τον περιμένει η κουνιάδα του αν υπάρχει, αν όχι ένα άλλο συγγενικό πρόσωπο, όπου και κρατάει ένα μπουκέτο βασιλικό, δεμένο με κόκκινη κλωστή. Κατόπιν το βάζει στο αυτί τον γαμπρού δίνοντάς τον ένα χαστούκι και ο γαμπρός της δίνει δώρο ένα φόρεμα. Ύστερα τον δίνουν να σηκώσει ένα αγόρι δίνοντάς τον ο γαμπρός ένα μήλο μ' ένα νόμισμα που έχει μέσα. Αφού κατορθώσει να μπει στο δωμάτιο της νύφης, το τραπέζι είναι στρωμένο πλούσια με διάφορα γλυκά. Από το ίδιο γλυκό τρώει ο γαμπρός και η νύφη για να είναι αγαπημένοι. Μέσα στο δωμάτιο της νύφης μπαίνει και ο παρακούμπαρος και της δίνει τα παπούτσια να τα. φορέσει ανάποδα. Το κάνε ι τρεις φορές, μετά της τα δίνει σωστά. Αυτό το κάνουν για να δουν αν είναι έξυπνη η νύφη. Μέσα στα παπούτσια γράφουν τα ελεύθερα κορίτσια τα ονόματά τους για να δούνε ποιό όνομα θα σβήσει πιο γρήγορα ,και λένε εκείνης που θα σβήσει γρηγορότερα, εκείνη θα παντρευτεί πρώτη.
Πριν βγει η νύφη έξω βάζουν στην αυλή του πατέρα της νύφης, να καθίσει σε μια καρέκλα . Στα γόνατά του στρώνουν ένα άσπρο μαντήλι. Πάνω σ' αυτό βάζουν την πουγάτσα ένα ποτήρι κρασί και λίγο αλάτι. H νύφη φιλάει τον πατέρα της και βάζει στον ώμο τον μάλλινες κάλτσες. Περνάνε όλοι οι συγγενείς και οι καλεσμένοι αφήνοντας χρήματα πάνω στην πουγάτσα. Στο τέλος δίνουν από το κρασί να πιούν από λίγο τρεις φορές στον γαμπρό, στη νύφη, στον παρακούμπαρο και στο τέλος το πίνει όλο ο κουμπάρος. Κατόπιν πετάει η μητέρα της νύφης καραμέλες και ρύζι. Το ίδιο γίνεται και στο σπίτι τον γαμπρού πριν ξεκινήσει για να πάει στη νύφη.
Πρώτος ξεκινάει για την εκκλησία ο γαμπρός, μετά η νύφη. Τη νύφη συνοδεύουν κρατώντας την από τα χέρια ο αδελφός ή άλλα συγγενικά της πρόσωπα. Πηγαίνοντας για την εκκλησία την περνάνε από ένα ποτάμι αν υπάρχει ή από μία βρύση και της δίνουν να πιεί νερό τρεις φορές με τα χέρια πλεγμένα. Στην εκκλησία την περιμένει ο γαμπρός και αφού τη φιλήσει της δίνει τα λουλούδια.
Πριν μπούνε μέσα στην εκκλησία στρώνει η μητέρα τον γαμπρού μια κόκκινη φλοκάτη. 0 πεθερός πιάνει το δεξί χέρι της νύφης και την βάζει στη φλοκάτη δίνοντάς της να σηκώσει ένα αγόρι, για να κάνει και αυτή αγόρια. Γύρω από την νύφη γυρίζουν μια πουγάτσα και μια κανάτα κρασί, σταυρωτά τρεις φορές και την τραβάει στην εκκλησία ο παπάς. Το ίδιο γίνεται και με τον γαμπρό.
Μετά το τέλος του μυστηρίου τη νύφη την πάνε στο σπίτι του άνδρα της. Η νύφη σημαδεύει τις πόρτες με μέλι και βούτυρο, μετά μπαίνει με το δεξί πόδι μέσα. Η
πεθερά έχει βάλει ένα δεμάτι ξύλα στην πόρτα για να τα βάλει στο τζάκι. Κάθεται κοντά στο τζάκι και γνέθει μαλλί για τα ρουχαλάκια τον μωρού. Από τη χαρά της κάνει πως βρέχεται από κάτω της πετάνε ένα ποτήρι νερό για να δείξουν πως κατουρήθηκε από τη χαρά της).
Αργά το βράδυ της Κυριακής πάνε στο σπίτι της νύφης. Κλέβουν μια κότα, περνάνε μια κόκκινη κλωστή γύρω από το λαιμό της, χορεύουν μαζί μ' αυτή και κρεμάνε πάνω στη κλωστή λεφτά, καλεσμένοι και συγγενείς.

Τη δευτέρα μετά το γάμο, το μήλο που είναι στο Φλάμπουρα το τρώνε οι νιόπαντροι. Σ' ένα πιάτο που έχει χαλβά βάζουν στη μέση το μήλο και γύρω - γύρω στο μήλο καρφώνουν λεφτά. Επίσης τη Δευτέρα οι συγγενείς της νύφης πάνε στο γαμπρό με γλυκά και οι νιόπαντροι πάνε βόλτα σε μια πράσινη τοποθεσία.
Όλη την εβδομάδα η νύφη δε χτενίζεται και το Σάββατο πάει στη μάνα της να τη χτενίσει.
Την πρώτη Κυριακή μετά το γάμο η πεθερά και η νύφη παίρνουν τις λαμπάδες τον γάμου και πηγαίνουν στην εκκλησία. Μετά την εκκλησία παίρνουν ένα αγοράκι και πη¬γαίνουν στο σπίτι τον κουμπάρου με διάφορα δώρα.

1 σχόλιο: